Geçmişten günümüze köklü geçmişiyle birçok medeniyete kucak açmış olan Anadol’dan Mezopotamya’ya kadar önemli bir geçiş yolu olan Diyarbakır, Tarihi İpek Yolu’nun merkezlerinden olması nedeniyle önemli kervansaraylara ve hanlara ev sahipliği yapmaktadır.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan tarihi surlar; Deliller Hanı, Sülüklü Han ve Hasan Paşa Hanı’ İpek Yolu ticaretinde önemli rol oynayan hanlardan bazılarıdır. Hanlar hem turizmi açısından hem de ekonomi açısından Diyarbakır için önemlidir. Ayrıca tarihi mistik havasıyla yerli ve yabancı turistlerin uğrak yerlerinden birisi oluyor.
Deliler Hanı
Mardin Kapı yakınında yer alan han, halk arasında Hüsrev Paşa Hanı olarak da adlandırılmaktadır. Bu han, 1527-1958 yılları arasında Diyarbakır’ın ikinci Osmanlı Beylerbeyi Deli Hüsrev Paşa tarafından yaptırılmış olup günümüzde otel olarak işletilmektedir. Külliyenin hem cami hem de medreseye sahip olduğunu belirten Diyarbakır Kültür, Turizm ve Musiki Derneği Başkanı Kenan Aksu, “Zamanında buraya konaklamak için gelen insanlar, eskiden araç olmadığı için develerle ulaşımı sağlardı. Gelen misafirler hayvanlarını alt tarafta bulunan ahırlarda tutarlardı. Diğer iki katı da şimdiki gibi otel olarak kullanırlardı. Deliller Hanı çok önemli bir yere sahip. Hicaz ve İpek Yolu’na giden tüccarlar veya hac vazifesini yerine getirmek için yola koyulanlar burada kendilerine rehberlik edecek Delillerle buluşurlar. Buradan hacca veya ticaret için yola koyulanlara rehberlik yaparlardı. Hem o dönem hem de şimdi çok güzel bir otel olarak kullanılıyor.” dedi.
Sülüklü Han
Sülüklü Han, 1683’te Hanilioğlu Mahmut Çelebi ve onun kız kardeşi Atike Hatun tarafından inşa edilmiştir. Han’ın yapısına siyah bazalt taş kullanılmıştır.
Sülüklü Han, adını avludaki kuyunun içinden hastaları tedavi etmek için çıkarılan sülüklerden almıştır. İlk yapıldığında, 3 katlı ve her katında 18 adet odanın bulunduğu bir yapı olan hanın zemin katı ahır olarak kullanılmaktaydı fakat günümüzde han tek katlıdır ve kafeterya olarak kullanılmaktadır.
Hasan Paşa Hanı
Ulu Camii’nin doğu giriş kapısının karşısında yer alan Hasan Paşa Hanı, Diyarbakır‘ın Osmanlı tarafından alınmasından sonra üçüncü vali olan Sokullu Mehmet Paşa’nın oğlu Vezirzade Hasan Paşa tarafından 1572-1575 yılları arasında yaptırılmıştır. Bu han, Kabe’nin ilk ipek örtüsü yapıldığı yer olarak bilinmektedir. Hasan Paşa Han’ı ilk yapıldığında 3 katlı olarak inşa edilmiştir. En altta hayvanlar için yapılan ahır bulunmaktaydı. Günümüzde ise burası kitapevi olarak kullanılmaktadır.
İHA’nın haberine göre, Diyarbakır Kültür Turizm ve Musiki Derneği Başkanı Kenan Aksu, “Hanın yan tarafında kuyumcular, arka tarafta da marangozlar çarşısı yer alıyor. Kafileler o zaman hem burada kalıp konaklıyordular hem de yanlardaki iş yerlerinden alışverişlerini ve erzaklarını tamamlıyordular. Günümüzde de görüldüğü gibi çok önemli turizm mekanı. İçeride bakırcılar, gümüşçüler, dokumacılar ve Diyarbakır’ın kahvaltı gastronomisiyle ilgili mekanlar bulunmakta.” dedi.
