Eski üst seviye Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerine nazaran, Myanmar ordusu en az 13 ülkedeki şirketlerden aldığı materyallerle pek çok silah üretiyor ve bunları kendi halkına karşı kullanıyor.
Batı’nın önderliğinde Myanmar’a uygulanan yaptırımlara karşın, buraya tedarikte bulunan ülkeler ortasında ABD, Fransa, Hindistan ve Japonya da bulunuyor.
BM raporuna nazaran, yerli üretim silahlar, orduya karşı çıkanlara baskı uygulamak için kullanılıyor.
Şubat 2021’deki askeri darbeden bu yana Myanmar’da şiddet olayları devam ediyor.
Darbe aksileri, askeri idareye direnen etnik isyancı kümelerle birlikte hareket ediyor.
Myanmar raporunda, BM üyesi birtakım ülkelerin orduya silah satmaya devam ettiğine dikkat çekiliyor ve “Ancak tıpkı derecede kıymetli bir faktör de Myanmar ordusunun sivilleri maksat almak için kullanılan çeşitli silahları ülke içinde üretebilmesidir” deniyor.
Raporda, ismi geçen firmaların Myanmar ordusuna hammadde, eğitim ve makine tedarik ettiği ve üretilen silahların ülke sonlarını savunmak için kullanılmadığı belirtiliyor.
BM’nin eski İnsan Hakları Özel Raportörü ve raporun müelliflerinden Yanghee Lee’ye nazaran, “Myanmar hiçbir vakit yabancı bir ülke tarafından hücuma uğramadı. Ve Myanmar hiç silah ihraç etmiyor. Kendi halkına karşı kullanmak üzere 1950’den beri kendi silahlarını üretiyor.”
Resmi bilgilere nazaran son darbeden bu yana 2 bin 600’den fazla kişi askerlerce öldürüldü. Lakin gerçek meyyit sayısının 10 kat daha fazla olduğu düşünülüyor.
BBC Birmanya Servisi’nden Soe Win Tan, “Olaylar başladığında… ordunun yeni yeni gelişen muhalif hareketleri alt edebileceği görülüyordu, fakat son vakitlerde durum biraz değişti. Muhalefet Myanmar cuntasının elindeki hava gücüne sahip değil” diyor.
Darbenin akabinde uygulanan yaptırımlar Myanmar idaresinin silah üretmesini engellemedi.
Raporda, sızdırılan askeri evrakların yanı sıra eski askerlerle yapılan mülakatlar ve fabrikaların uydu imgeleri ve fotoğraflar kullanıldı. 2017’de çekilen imgeler, ülke içinde üretilen silahların darbeden evvel de kullanıldığını kanıtlıyor.
Myanmar askerlerinin Arakan eyaletinde silahsız 10 Müslüman erkeği öldürdüğü Inn Din katliamında askerler Myanmar imali tüfekler taşırken görülüyordu.
- Arakanlı Müslümanları öldürmekten karar giyen Myanmarlı askerler erken tahliye edildi
BM Milletlerarası Bağımsız Myanmar Araştırma Komitesi’nden Chris Sidoti, yakın vakitte Sagaing bölgesinde katliamlar yaşandığını ve bir okulun bombalanması sonucu ortalarında çocukların da olduğu birçok kişinin öldürüldüğünü söylüyor ve ekliyor:
“Bulunan silahların ya da… bu olayda bulunan askeri top mermisi kovanlarının bu üretim tesislerinden geldiği açıkça tespit edilebilmiştir.”
Silah üretiminde kullanılan kimi ekipmanların Avusturya merkezli GFM Steyr şirketinden geldiğine inanılıyor. Makineler, bakıma gereksinim olduğunda Tayvan’a gönderiliyor ve GFM Steyr teknisyenleri bunları onarıyor. Raporda, teknisyenlerin bu ekipmanın Myanmar’da kullanıldığından haberdar olup olmadıklarının belgisiz olduğu belirtiliyor.
GFM Steyr, raporun bulgularına ait BBC’nin yorum talebine cevap vermedi.
Hangi ülkelerin izi sürülebildi?
2021’de Myanmar’da protestoculara yönelik vefatla sonuçlanan taarruzda kullanılan ve Savunma Sanayii Müdürlüğü damgası taşıyan bir mermi kovanı
Raporun müellifleri silah üretim ağının yalnızca bir kısmını ortaya çıkardıklarını kabul ediyor ve Myanmar’a tedarik sağlamada izi sürülebilen ülkeler ortasında şunlar sıralanıyor:
- Çin ve Singapur’dan bakır ve demir hammadde
- Hindistan ve Rusya’daki şirketlerden elektrikli fünyeler
- Almanya, Japonya, Ukrayna ve ABD’den silah üretiminde kullanılan makineler;
- İsrail ve Fransa’dan bu makineler için yazılımlar
- Singapurlu şirketlerden Myanmar’daki askeri alıcılar ile dış tedarikçiler ortasında aracılık
Myanmar ordusuna on yıllardır uygulanan memleketler arası yaptırımlar silah üretimini durdurmadı. Silah fabrikalarının sayısı giderek artıyor; 1988’de altı civarında olan fabrika sayısı bugün 25’e ulaşmış durumda.
Chris Sidoti, milletlerarası yaptırımların fonksiyonsuz kaldığını belirtiyor ve ekliyor:
“BM Güvenlik Kurulu tarafından yaptırım uygulanmadı, yalnızca tek tek devletler ya da devlet kümeleri tarafından yaptırım uygulandı. Münasebetiyle, pek çok şirket için yaptırım uygulamayan ülkelerdeki öteki şirketler üzerinden ya da lokal Myanmarlı aracılarla iş yaparak yaptırımlardan kaçınmak nispeten kolay oldu.”
Londra Loughborough Üniversitesi’nde öğretim üyesi Ronan Lee, “Myanmar’da sıradan beşerler için hayat inanılmaz derecede zor” diyor ve ekliyor:
“Myanmar yaşayabilir bir ülke olarak fonksiyon görmüyor ve devlet içten çöküşe çok yakın. Myanmar halkını önemseyen memleketler arası toplum, orduya sivillere karşı kullanacağı silahları üretmeye devam edemeyeceğini söylemeli.”